Het ‘Zondebok ritueel’ uit het Oude Testament beschrijft dat op de Dag van Boetedoening hoge priester Aaron wordt opgedragen om alle fouten en zonden van de mensen bij een onschuldige bok te leggen, en de mensen uit te nodigen om de bok net zo lang te slaan totdat hij de woestijn in vlucht. Met deze symbolische daad konden ze zich bevrijden van de last van hun fouten, en hun feilbaarheid. Het lot van de zondebok in de woestijn laat zich raden, maar veel goeds zal het niet zijn geweest. Maar ja, dat was hun zorg niet meer. Nog steeds zeggen we: “die is de bok”, en gaan dan over tot de orde van de dag.
Hoe vaak gebeurt het niet dat we de oorzaak van een probleem liever verleggen naar de wereld om ons heen, in plaats van bij ons zelf? We wijzen bijvoorbeeld heel gauw naar de politiek als er maatschappelijke dingen om ons heen gebeuren waar aandacht aan besteed moet worden. Maar ook heel dichtbij in ons persoonlijke leven, of in ons professionele leven als leider, ligt dit fenomeen op de loer. “Het voorstel kwam van haar”, “het is zijn schuld”, “zij zijn het probleem”…. Het is allemaal snel gezegd. We hanteren het zondebok mechanisme soms onbewust als reflex. Is het een eerste reflex: een impuls gedachte? OK dan dat overkomt ons nou eenmaal, we zijn allemaal maar mensen. Maar heb je ook een 2e reflex paraat? Zeker als leider heb je deze 2e reflex nodig om wijs te kunnen reageren. Die 2e reflex moet je oefenen. Hierbij een paar tips en inzichten die daarbij kunnen helpen:
- Accepteer imperfecties. Waarom hebben we er zo’n een hekel bij een ander en bij onszelf? Waar komt die illusie dat perfectie bestaat eigenlijk vandaan?
- Herdefinieer het woord ‘probleem’ en zie het als ‘een gebeurtenis die je aandacht vraagt’. Het gewicht ervan wordt ineens een stuk lichter. Herkader wat je overkomt eens op deze manier. “A problem is not something to be solved, it’s a message to be listened to” is een mooie quote van Alan Seale.
- Focus niet op schuld, maar op de informatie die de gebeurtenis oplevert. Wat vertelt de gebeurtenis je eigenlijk? Deze informatie levert je een richtsnoer om het probleem op te lossen.
- Laat authentiek zelfvertrouwen zien: profileer niet jezelf, maar de ander als ‘de held’. Schrijf successen toe aan anderen als ze dat verdienen en reageer bij tegenlag onderzoekend in plaats van defensief.
Onderdeel van persoonlijke- en leiderschapsontwikkeling is de omkering van het zondenbok mechanisme. Zoek de imperfectie als les bij jezelf en help de ander beter worden in wat hij/zij doet.
De bok uit Leviticus 16 heeft niet veel meer aan dit advies, maar de collega’s aan wie jij leiding geeft, en jijzelf niet te vergeten, hopelijk wel.
Paul Hannema
Paul Teeuwen, Arie Kooijman en Paul Hannema hebben een nieuw programma ontwikkeld dat je in enkele stappen verder brengt in het meer leven en werken vanuit je waarden. In een intensieve workshop van vier dagen in Italië helpen we je samen met 10-20 gelijkgestemden tot de kern te komen. Voor uitgebreide informatie en het programma: Time for Tuning.